پنجشنبه، اردیبهشت ۲۴، ۱۳۹۴

نام شهرهای هیرکانیا (گرگان) در نقشه های بطلمیوسی

از شرق به غرب مناطق زیر یاد شده است: ابربینا (بنای سترگ)، آسموریا (محل تیز)، هیرکانیا (محل بهره)، مِسوکا (چشمه بزرگ)، سیگین (محل زیبا)، کاسپا (محل دیده بانی درخشان)، سوربا (نیرومند)، آدریاسپا (محل رام کردن اسپ) و بارانگا (محل بارگیری). این شهرها به ترتیب با شهرها و روستاهای زیر قابل تطبیق و قیاس می باشند: استراباد (آبادی سترگ، گرگان حالیه)، اینچه برون (دماغه باریک)، ویرانه شهر گرگان باستانی کنار گنبد کاوس، کوکلان، گنبد کاوس، صوفیان، رامیان و بناور.
نواحی واقع در جنوب غربی دریای مازندران در نقشه های بطلمیوسی
نواحی دور و نزدیک و خود این منطقه را به عنوان ایالت کاسپی (منظور ناحیه قزوین) و کادوسی (گیلان و گشتاسفی) و کردوخی (کردستان) و ماروندی (مرند آذربایجان) آورده اند که بیشتر اسامی قابل شناسایی و تطبیق با برخی نواحی کنونی این نواحی هستند. نام این شهرها با نامهای قابل قیاس شان از این قرار هستند:
١- در ناحیه کاسپی (منظور ناحیه کوتیان [سگپرستان باستانی/سگساران، اسلاف تاتها] قزوین، زنجان، نواحی شمالی همدان) در حوالی رود قیزیل اوزن که رود سیروس (کوروش، یعنی سیلابی) نامیده شده است: ناندا (نوبران)، فازابا (هزاوه)، فارامبارا (فامنین)، تیگرانا (محل سلاح برنده=زینوکان، زنجان)، گاوازین (قزوین) و آلوسا (آوج). نظر به اینکه نام سفید رود در اینجا به نام قومی آنجا آماردوس آمده است، لذا به نظر می رسد نام سفید رود در اصل [کا]سپی رود (رود مردم کاسپی= سگپرست) بوده است.
٢- در خود کنار دریا در ناحیه کادوسی نامهای زیر دیده میشوند: گاباله (قبله)، سانینا (سالیان)، اوسا (محل چشمه، ویل وان)، تازینا/دژ کادوسیان (هشت پرطوالش)، ورنه (محل ثروت و خوشی، هروآباد/خلخال)، فناسپه (فناکه، فومن)، گابریس (چشمه گابری، گوراب)، سازوآ (شنگیر)، ساندیس (سندس)، زالاسا (کلشتر)، کورنا (کنارسر)، امانا (امین آباد)، ثاساسرا (سرای واقع در سایه، صومعه سرا) و سیروپلیس (کیور چال). ٣- نواحی آذربایجان که با رودهای ارس و قرانقو به این ناحیه منتسب شده اند: موروندا (مرند)، تونزارما (دزمار)، آ[و]زاگا (محل چشمه زاری، زنوز)، زازاگا (محل ترشح نیرومند آب، شیز، تخت سلیمان) و سراسَ (سراسکند).
۴- در سمت غربی به سوی کنار دریاچه مارگیانه (ارومیه) از نواحی کردوخی (کردستان) دو شهر یاد شده اند: نزدا (نقده) و آرسیس کا (محل مردم دارنده توتم بزکوهی/سکا، سقز).

۲ نظر:

ناشناس گفت...

با سلام
تخمه سرخ رنگي كه به ژاپني ميشناسيم در شهر جابان (شهرستان دماوند استان تهران) به دست مي آيد. معني جابان را چه ميبينيد؟ همچنين در فرهنگ دهخدا آنرا نام اميري دانسته كه به جنگ عربها رفته است.
با سپاس

Mofrad گفت...

جَپ-ان در سانسکریت به معنی محل دیوار و حصار و جا-بان در فارسی به معنی محل نگهبانی است. نام آن سردار می توان مرکب از جویَ به معنی پیروزی و در مجموع نگهبان پیروزی بوده باشد.