بررسی چهار نام جغرافیایی نوشته پهلوی شگفتیهای سیستان

در بند ٢و٣ شگفتیهای سیستان آمده است: "یکی این است که رود هلمند (هیرمند)، دریاچۀ فرزدان، دریاچه کیانسه و کوه اوشداشتر در سیستان است. اوشیدر، اوشیدرماه و سوشیانس (فرزندان) زرتشت (در آنجا) زاده و پرورش یافته و از آن رستاخیز خواهند کرد."

نام اوستایی هئتومنت به معنی دارای سد است. ولی هیئت هیرمند/هلمند آن در پهلوی به معنی دارای ثروت و غنی است. فرزدان (فرث-دان) به معنی ظرف گشاد و پهن مطابق گودی زره (دریاچه گودالی) است. نام کیانسه در اوستا به شکل کانس-اویه آمده است که می توان آن را در سانسکریت و پارسی به شکل کانثَ (کانتهه)-اویه به معنی نای و گلوی و دهانه آب رودخانه معنی کرد که به وضوح نشانگر دریاچه هامون است. سرانجام نام کوه اوشداشتر را به صورت اوش (اوشت)- داشتار می توان به معنی نگهدارنده تندرستی و نیرومندی گرفت و منظور از آن را همان کوه خواجه یا رستم دانست.

در کتب پهلوی در همپرسگیهایی که زرتشت با امشاسپندان در آذربایجان دارد. دومین همپرسگی با بهمن در کوهی به نام هوگر اوسیند صورت میگیرد. هوگر (کوه خوب کنش) معادل همان سوَ لان (لانه سود) است و اوسیند معادل یکی از دو قله آن (قوشا داغ= زوج کوه) است که در اوستا با زوج نام اوشیدم- اوشیدرن یاد شده است. در یک ترانه فولکلوریک آذری معروف این زوج نام اوستایی به نام کوه سرد اوشیدیم اوشیدیم باقی مانده است که طبق آن در سر راه آذربایجان به گیلان قرار داشته است. شباهت ظاهری نام این زوج کوه آذربایجان با اوشداشتار سیستان موجب سهو شده است.